ViŒc Giáo Døc Con Em theo Tinh ThÀn Nhân Bän

Khäi Chính Phåm Kim ThÜ

I. Giáo Døc Theo Tinh ThÀn Nhân Bän

ViŒc giáo døc theo tinh thÀn nhân bän là coi tr†ng trÈ, thÜÖng yêu trÈ, l¡ng nghe trÈ, và tìm hi‹u trÈ trong khi giáo døc chúng.

Trong binh thÜ có dåy "bi‰t mình bi‰t ngÜ©i træm trÆn træm th¡ng." Trong phåm vi giáo døc theo tinh thÀn nhân bän, muÓn thành công trong viŒc giáo døc trÈ, các bÆc thÀy cô và phø huynh phäi hi‹u nhu cÀu và tâm lš cûa trÈ, s¤n sàng l¡ng nghe tâm tÜ cùng nguyŒn v†ng cûa trÈ, và tôn tr†ng trÈ.

Các bÆc cha mË ª ViŒt Nam cÛng nhÜ các bÆc cha mË tåi Âu MÏ thÜ©ng có cùng quan niŒm là muÓn ki‹m soát ch¥t chë con em mình tØ khi chúng còn nhÕ cho ljn suÓt th©i gian chúng ª trên gh‰ nhà trÜ©ng. Các bÆc cha mË muÓn con cái phäi làm theo š muÓn cûa mình hÖn là theo š muÓn cûa chúng. Chính vì lš do này mà nhiŠu khi s¿ xung Ƕt gi»a cha me và con cái trª thành vÃn ÇŠ nan giäi và không có lÓi thoát. ViŒc này Çã ÇÜa ljn viŒc trÈ bÕ nhà Çi hoang và gây rÓi loån cho gia Çình và xã h¶i.

LÓi giáo døc ª Âu MÏ cÛng giÓng nhÜ ª Á ñông ta là các bÆc cha mË thÜ©ng cho r¢ng "trÈ con thì bi‰t gì!" Vì th‰ phÀn Çông cha mË thÜ©ng không l¡ng nghe tâm s¿ cÛng nhÜ nguyŒn v†ng cûa trÈ mà chÌ b¡t chúng làm theo š cûa cha mË thôi.

TrÈ em ª Âu MÏ cÛng giÓng nhÜ trÈ em Á ñông ta, chúng ÇŠu là "trÈ con cä." Chúng ÇŠu có khuynh hܧng ham chÖi, ham nghÎch, trÓn h†c, h‡n láo, và "nhÃt quÌ nhì ma thÙ ba h†c trò." Có m¶t ÇiŠu Ç¥c biŒt là viŒc dåy con và nuôi con ª Âu MÏ khó khæn hÖn ª ViŒt Nam rÃt nhiŠu. Ÿ Âu MÏ, trÈ em ÇÜ®c luÆt pháp và xã h¶i h‰t sÙc che chª và bäo vŒ ljn n‡i phÀn Çông các bÆc cha mË cäm thÃy hÀu nhÜ mÃt h‰t quyŠn nuôi dåy con.

Còn ª ViŒt Nam ta, cha mË và nhà trÜ©ng có toàn quyŠn giáo døc con em. Chính vì Çi‹m này mà trÈ em ViŒt Nam có vÈ ngoan hÖn và dÍ dåy hÖn trÈ em Âu MÏ. TrÈ em Âu MÏ dÍ hÜ hÕng và bÕ nhà Çi hoang vì › có luÆt pháp và xã h¶i giúp Ç«.

Ngày nay vÃn ÇŠ thi‰u niên hÜ hÕng ª B¡c MÏ này Çã trª nên trÀm tr†ng. Chính vì th‰ mà các nhà giáo døc, phø huynh, và nh»ng cÖ quan h»u trách vŠ giáo døc Çã không ngØng tìm ki‰m các giäi pháp giúp vào viŒc giáo døc thi‰u niên trong gia Çình, ª h†c ÇÜ©ng, và ngoài xã h¶i m¶t cách h»u hiŒu hÖn.

II. VÃn ñŠ Cûa Cha MË và PhÜÖng ThÙc ñŠ NghÎ Giäi Quy‰t

ñ‹ giáo døc con em theo tinh thÀn nhân bän, các nhà giáo døc có kinh nghiŒm và các phø huynh tØng träi Çã ÇÜa ra nh»ng ÇiŠu sau Ç‹ giúp các bÆc cha mË hi‹u vÃn ÇŠ cûa mình và vÃn ÇŠ cûa các con hÀu dåy bäo chúng h»u hiŒu hÖn và ÇÒng th©i cÛng Ç‹ ngæn ngØa nh»ng chuyŒn Çáng ti‰c xäy ra.

1. Træm Dâu ñ° ñÀu T¢m

a. VÃn ñŠ Cûa Cha MË

Cha mË có khuynh hܧng hay rÀy la m¡ng chºi trÈ m‡i khi chúng có cái gì sai hay hÜ hÕng. Các con em cäm thÃy chúng giÓng nhÜ møc tiêu Ç‹ ngÜ©i l§n nh¡m vào mà Ç° l‡i, ngay cä khi nh»ng ÇiŠu Çó không phäi do chúng gây ra. Chúng cäm thÃy cha mË có Ƕc quyŠn ÇÜ®c b¿c tÙc m‡i khi có ÇiŠu gì không vØa š và trút nh»ng b¿c tÙc này lên ÇÀu chúng.

b. PhÜÖng ThÙc ñŠ NghÎ Giäi Quy‰t

Không có lš do nào hÆu thuÅn cho viŒc khi cha mË tÙc giÆn låi nh¢m ngÜ©i thân yêu cûa mình, nhÜ con cái ch£ng hån, Ç‹ Ç° b¿c tÙc lên ÇÀu chúng. Không nên Ç° l‡i cho con em. Không nên Çánh m¡ng chúng dù vÃn ÇŠ có nghiêm tr†ng th‰ nào hay mình có b¿c tÙc ljn Çâu Çi n»a vì Çã là trÈ em thì ch¡c ch¡n phäi m¡c l‡i lÀm. ñó là lë tÃt nhiên trong nhu cÀu h†c hÕi và là m¶t phÀn cÀn thi‰t cho viŒc trܪng thành.

Các bÆc cha mË không nên ngåc nhiên hay cäm thÃy bÎ thÜÖng t°n khi nh»ng ÇiŠu tŒ håi do con cái gây ra bªi vì chính mình Çã chuÓc lÃy nh»ng ÇiŠu phiŠn phÙc này khi bܧc chân vào Ç©i sÓng gia Çình và có quy‰t ÇÎnh lÆp gia Çình v§i møc Çích chính là sinh con Ç‹ nÓi dõi tông ÇÜ©ng.

VÃn ÇŠ ª Çây là xem nh»ng ÇiŠu gì con cái có th‹ rút tÌa tØ các sai lÀm hÜ hÕng do chúng gây ra và vai trò cûa con cái trong viŒc tåo ra các ÇiŠu tŒ håi này nhÜ th‰ nào? Tåi sao chúng låi làm nhÜ th‰? Có th‹ ngæn ngØa ÇÜ®c không? Cha mË chÌ nên khuyên giäi, an ûi, theo dõi, và giúp Ç«. ñây m§i chính là vÃn ÇŠ quan tâm cÀn phäi giäi quy‰t.

2. Чc V†ng Không Th¿c T‰

a.VÃn ñŠ Cûa Cha MË

Trong các cu¶c thæm dò vŠ ܧc muÓn và tâm s¿ cûa trÈ, nh»ng nhà giáo døc nhÆn thÃy hÀu h‰t các em ÇŠu th° l¶ r¢ng cha mË chúng có nh»ng ܧc v†ng không th¿c t‰. Cha mË nào cÛng mong muÓn con em có cu¶c Ç©i tÓt ÇËp, thành Çåt hÖn, và hånh phúc hÖn. ñây quä th¿c là tâm hÒn cao thÜ®ng cûa các bÆc cha mË. ñã có nh»ng bÆc cha mË chÌ muÓn các con trª thành bác sï, kÏ sÜ, luÆt sÜ, hay l¿c sï chuyên nghiŒp. H† muÓn chúng phäi Çåt Çi‹m cao, n°i ti‰ng, và xuÃt s¡c vŠ m†i môn h†c tØ âm nhåc ljn væn chÜÖng, toán pháp, khoa h†c, và th‹ døc th‹ thao. Ngay các bÆc cha mË cÛng không th‹ Çåt ÇÜ®c nh»ng ÇiŠu này nên cha mË b¡t các con cÓ Çåt nh»ng gì mà khi còn nhÕ cha mË Çã tØng mÖ t§i nhÜng không th¿c hiŒn ÇÜ®c.

Các con em còn than phiŠn là cha mË thÜ©ng chÌ muÓn chúng vâng l©i. Chúng có lš ª Çi‹m này. ThÜ©ng thì cha mË ra lŒnh cho các con làm nh»ng gì h† muÓn và không muÓn chúng cãi låi hay góp š. Lš do chính là các bÆc cha mË t¿ cho mình hi‹u bi‰t hÖn các con và Ç‹ tránh mÃt thì gi© vì quá bÆn viŒc làm æn.

b. PhÜÖng ThÙc ñŠ NghÎ Giäi Quy‰t

ñiŠu quan tr†ng là con cái có cÓ g¡ng h‰t sÙc Ç‹ h†c hÕi ª trÜ©ng không, chÙ không phäi là Çi‹m cao hay thÃp do chúng Çåt ÇÜ®c. ñi‹m quan tr†ng khác là chúng thích chÖi th‹ døc th‹ thao và có bån bè tÓt, chÙ không nhÃt thi‰t phäi trª thành nh»ng ngôi sao n°i ti‰ng vŠ th‹ thao hay vô ÇÎch trong các cu¶c Çua tài.

Các nhà giáo døc nhÆn thÃy r¢ng nh»ng trÈ nào hoàn tÃt công viŒc ÇÜ®c giao phó trong khoäng tØ 60 ljn 80 phÀn træm ÇŠu có tinh thÀn c¶ng tác m¶t cách tích c¿c và thông minh. CÀn phäi khuy‰n khích tinh thÀn c¶ng tác này. N‰u cha mË muÓn chúng hoàn tÃt trách nhiŒm ª mÙc cao hÖn n»a thì së ÇÜa ljn tình trång b¡t trÈ phøc tùng, không mÃy tÓt ÇËp. ñó là b¡t trÈ làm vì tiŒn nghi cûa cha mË chÙ không phäi vì hånh phúc và tÜÖng lai cûa chúng. ñó là ta dåy trÈ phäi cúi ÇÀu trܧc quyŠn uy và båo l¿c mà không ÇÜ®c th¡c m¡c, khi‰u nåi, hay không ÇÜ®c nghï t§i mình mà chÌ bi‰t có vâng l©i mà thôi. ñây là ÇiŠu mà các bÆc cha mË nên tránh.

Không nên dåy con em trª thành kÈ nô lŒ. Cha mË nên dåy con cái vŠ luân lš, vŠ các quyŠn ÇÜ®c hܪng, và vŠ cách thÙc cÛng nhÜ khi nào cÀn phäi bi‰t bÃt tuân lŒnh nh»ng ngÜ©i có thÄm quyŠn. ñó m§i là cách dåy con cái thành ngÜ©i h»u døng v§i tinh thÀn hãnh diŒn và t¿ hào Ç‹ làm chû lÃy mình.

Các nhà giáo døc còn nhÆn thÃy r¢ng n‰u trÈ em hoàn tÃt công viŒc ÇÜ®c giao phó thÃp hÖn 60 phÀn træm ÇŠu có vÃn ÇŠ nghiêm tr†ng trong Ç©i sÓng sau này cûa chúng.

3. Coi ThÜ©ng TrÈ

a.VÃn ñŠ Cûa Cha MË

NhiŠu bÆc cha mË muÓn bi‰t quá nhiŠu vŠ Ç©i sÓng riêng tÜ cûa con cái mà không tôn tr†ng nhu cÀu riêng tÜ thÀm kín và nhu cÀu làm chû cu¶c Ç©i cûa các con. Cha mË thÜ©ng cÓ ép bu¶c con cái nghe theo l©i khuyên bäo cûa mình ngay cä khi chúng không muÓn nghe vì quá chán ngÃy nh»ng l©i khuyên Çó vì "kh° l¡m bi‰t rÒi nói mãi." HÖn n»a, lúc nào cha mË cÛng muÓn can thiŒp vào m†i sinh hoåt cûa con em. NhiŠu trÈ có óc t¿ lÆp ngay tØ khi còn nhÕ, chúng chÌ muÓn t¿ mình làm lÃy nh»ng gì chúng ÇÎnh làm. Chúng sinh ra chán nän và b¿c tÙc m‡i khi có s¿ can thiŒp cûa cha mË mà chúng chÜa cÀn ljn.

TrÈ con muÓn t¿ mình thº làm trܧc khi cha mË chÌ bäo cách làm. Con cái than phiŠn r¢ng cha mË không Ç‹ chúng t¿ làm lÃy mà chÜa chi Çã dåy bäo cách làm nên chúng rÃt b¿c tÙc vì có cäm tܪng r¢ng cha mË coi chúng là ÇÀn Ƕn, vô døng, và tùy thu¶c. Các bÆc cha mË, nhÃt là nh»ng ngÜ©i có giáo døc, thÜ©ng n°i ti‰ng vŠ viŒc giúp Ç« con cái thái quá. M¶t sÓ cha mË không th‹ chÎu ÇÜ®c khi nhìn thÃy con mình quá vÃt vä Ç‹ hoàn thành m¶t công viŒc nên Çã nhäy vào giúp Ç«.

b. PhÜÖng ThÙc ñŠ NghÎ Giäi Quy‰t

M‡i khi thÃy con cái tÕ ra cÓ g¡ng phÃn ÇÃu Ç‹ vÜ®t qua m¶t trª ngåi, ngay cä khi thÃy chúng cÀn s¿ giúp Ç« hay l©i khuyên bäo Ç‹ giäi quy‰t vÃn ÇŠ, các bÆc cha mË nên Ç‹ chúng t¿ làm lÃy trܧc Çã chÙ không nên t¿ tiŒn "nhäy b° vào" Ç‹ giúp Ç«.

TrÈ em ngày nay ª Âu MÏ Çã có nhiŠu nÖi Ç‹ nh© giúp Ç« khi g¥p khó khæn, ch£ng hån nhÜ bån bè, thÀy cô giáo, cán s¿ xã h¶i, và bác sï gia Çình. Chính vì vÆy mà Çã có nhiŠu bÆc cha mË cäm thÃy khó khæn và chán nän trong viŒc khuyên ræn con cái vì nhÆn thÃy quyŠn tuyŒt ÇÓi cûa h† ÇÓi v§i con cái nhÜ trܧc kia không còn n»a. VÃn ÇŠ chính ª Çây là cha mË chÜa hi‹u và thông cäm ÇÜ®c hoàn cänh m§i, l‡i tåi cha mË chÙ không phäi tåi con cái. Trong hoàn cänh nhÜ th‰, cha mË cÀn phäi th¿c s¿ tôn tr†ng quyŠn riêng tÜ cûa con cái Ç‹ tránh phiŠn hà.

Các nhà giáo døc th©i nay nhÆn thÃy r¢ng chÌ khi nào trÈ muÓn cha mË giúp Ç« hay khuyên bäo thì l©i khuyên bäo cûa cha mË m§i có tác døng hiŒu quä. Các bÆc cha mË cÀn phäi Ç®i khi trÈ s¤n sàng nghe và chúng cÀn s¿ giúp Ç« hãy khuyên bäo và giúp Ç«. N‰u không, thì l©i khuyên cûa cha mË së vào tai n† rÒi ra tai kia. Khi nào trÈ t¿ nguyŒn ljn nh© vä hay khi chúng tâm s¿ v§i cha mË vŠ nh»ng khó khæn g¥p phäi thì lúc Çó chính là lúc h»u hiŒu nhÃt Ç‹ khuyên bäo và ÇÜa giäi pháp Ç‹ giúp trÈ.

Tuy nhiên, trong trÜ©ng h®p con cái chán nän, thÃt v†ng, và buÒn rÀu ljn n‡i sa sút tinh thÀn, trÍ näi viŒc h†c, không æn ngû ÇiŠu Ƕ, bê bÓi vŠ viŒc gi» gìn vŒ sinh và sÙc khÕe, không thi‰t g¥p bè bån, hay có cái gì bÃt thÜ©ng, các bÆc cha mË không th‹ Ç‹ kŒ chúng mà phäi "bܧc vào" vÃn ÇŠ Ç‹ tìm cách giúp Ç« chúng cho kÎp th©i. N‰u g¥p khó khæn, cha mË phäi nh© nh»ng chuyên viên nhÜ bác sï gia Çình hay thÀy cô cûa chúng Ç‹ giúp Ç« giäi quy‰t vÃn ÇŠ.

Trong trÜ©ng h®p bình thÜ©ng, chúng ta nên khuy‰n khích trÈ t¿ lÆp và chÎu trách nhiŒm trong viŒc giäi quy‰t các vÃn ÇŠ cÛng nhÜ t¿ š thÙc lÃy nh»ng viŒc chúng làm và nh»ng nÖi chúng ljn Ç‹ giao thiŒp, miÍn là cha mË thÃy không có gì nguy hi‹m cho chúng là ÇÜ®c.

N‰u con cái có làm gì lÀm lÅn hay thÃt båi m¶t chút cÛng không sao vì có g¥p thÃt båi, thành công m§i càng r¿c r«. Hãy månh dån Ç‹ chúng t¿ làm lÃy. Tuy nhiên, cha mË phäi s¤n sàng giúp Ç« khi con cái cÀn t§i. N‰u có giúp Ç«, cha mË nên chÌ cách làm chÙ không nên làm h¶.

PhÜÖng pháp giäng dåy ª h†c ÇÜ©ng ngày nay ÇŠu theo chiŠu hܧng khuy‰n khích trÈ t¿ lÆp và t¿ làm lÃy ngay tØ nh»ng næm tiŠn h†c ÇÜ©ng. ThÀy cô chÌ là ngÜ©i hܧng dÅn và trông chØng, chÙ không bao gi© làm h¶ cho h†c sinh. Hãy Ç‹ các con em t¿ làm, t¿ giäi quy‰t m†i vÃn ÇŠ, và có quyŠn tÜ riêng. Làm nhÜ th‰, không có nghïa Ç‹ chúng luông tuÒng, muÓn làm gì thì làm, muÓn Çi Çâu thì Çi, muÓn ngû Çâu thì ngû, hay muÓn Çi h†c hay không cÛng ÇÜ®c.

Cha mË cÀn phäi có gia pháp rõ ràng cho các con lÃy Çó mà theo, thí dø nhÜ gi© nào phäi h†c bài, gi© nào giúp viŒc nhà, gi© nào phäi có m¥t ª nhà, và nhÃt là khi có ngû qua Çêm ª Çâu, phäi báo cho cha mË gi© Çi gi© vŠ và sÓ ÇiŒn thoåi nÖi Çó Ç‹ liên låc khi cÀn. ñi chÖi Çâu, các con phäi xin phép cha mË trܧc; Çi ljn nhà ai hay Çi chÖi v§i ai cÛng phäi nói cho cha mË bi‰t; Çi ljn nÖi vŠ ljn chÓn; và sau gi© h†c ª trÜ©ng phäi vŠ ngay nhà, v.v.