M¶t nºa ° bánh mì

Phan-Ki‰n-QuÓc

(VNN)

Vào ngày 20/11/2006, em Bùi Minh Trí, m¶t h†c sinh l§p 12 trÜ©ng NguyÍn BÌnh Khiêm ª Vïnh Long Çã làm xôn xao dÜ luÆn khi xâm nhÆp website cûa B¶ Giáo Døc và ñào Tåo, thay hình b¶ trܪng NguyÍn ThiŒn Nhân b¢ng m¶t hình thanh niên ª trÀn cÛng nhÜ Ç‹ låi m¶t vài nh»ng l©i nh¡n ÇÀy vÈ thách ÇÓ. ChÌ m¶t th©i gian ng¡n sau, công an Çã tìm ra ÇÎa chÌ cûa em và có š ÇÎnh truy cÙu trách nhiŒm hình s¿ cÛng nhÜ ÇŠ nghÎ phåt em thÆt n¥ng.

LÆp tÙc trên báo chí và các diÍn Çàn, rÃt nhiŠu ngÜ©i lên ti‰ng bênh v¿c cho Trí và không ÇÒng tình v§i nh»ng áp l¿c Çang Çè n¥ng lên em và gia Çình, nhÃt n»a là khi em Çã vi‰t m¶t lá thÖ gªi b¶ trܪng NguyÍn ThiŒn Nhân v§i nh»ng l©i lë vô cùng ân hÆn. NhiŠu Ƕc giä Çã g¡t gao lên án nhà cÀm quyŠn, thÆm chí có ngÜ©i còn Çòi ÇÙng ra thanh toán tÃt cä nh»ng biŒn pháp ch‰ tài ÇÓi v§i Trí. M¶t chû xí nghiŒp Çã có š ÇÎnh tài tr® tÃt cä chi phí cho em ra nܧc ngoài du h†c vì Çây quä là m¶t tài næng tÜÖng lai...

ñùng m¶t cái, vào ngày 3/1/2007, m¶t chuyên gia vŠ an ninh mång cûa TrÜ©ng ñåi H†c Bách Khoa Hà N¶i là ông NguyÍn Tº Quäng Çã gªi m¶t lá thÜ v§i nh»ng lš lë khá s¡c bén chÙng minh s¿ không trung th¿c cûa em Trí, thÆm chí còn có nh»ng chÌ dÃu tr¶m tiŠn trên mång, và våch ra cho m†i ngÜ©i thÃy là hành Ƕng xâm nhÆp website này không th‹ coi ÇÜ®c là m¶t "tài næng cÀn khuy‰n khích" và ông Quäng Çã k‰t luÆn phäi phåt Trí thÆt n¥ng Ç‹ làm gÜÖng. K‹ tØ sau th©i Çi‹m này, thì "gió Çã Ç°i chiŠu v§i Trí". Bà con låi nháo nhào lên Çòi phäi có biŒn pháp v§i em. NhiŠu ngÜ©i trܧc Çây ûng h¶ thì nay quay låi khi‹n trách em, nhiŠu ngÜ©i tÕ ra ân hÆn vì Çã không hi‹u chuyŒn nên Çã có thái Ƕ bênh v¿c thi‰u suy nghï. M¶t giáo sÜ Çã vi‰t:"Tôi tØng có 10 næm Çi dåy ñåi h†c SÜ phåm, ÇÒng th©i bän thân cÛng khá am hi‹u vŠ PC, nay tôi Çã 50 tu°i, t¿ coi là cÛng bi‰t phân biŒt Çúng sai trong cu¶c sÓng. VÆy mà tôi cÛng Çã "h‰t nghiêng låi ngºa" trong phán xét viŒc em Bùi Minh Trí tÃn công trang web cûa B¶ GD-ñT. Vì sao vÆy? Theo tôi, báo chí có trách nhiŒm có th‹ thông tin chÜa ÇÀy Çû, nhÜng phäi chính xác. M¶t sÓ bài báo Ùng xº theo cách n¥ng vŠ cäm tính, tåo ra không khí ki‹u nhÜ "gi»a ÇÜ©ng thÃy chuyŒn bÃt bình ch£ng tha", trong khi vÃn ÇŠ chính ª Çây là š thÙc công dân, là pháp luÆt. Bài vi‰t cûa ông NguyÍn Tº Quäng quä thÆt Çã "mª m¡t" cho tôi". Nói tóm låi bài vi‰t cûa chuyên viên an ninh mång Çã làm thay Ç°i hoàn toàn dÜ luÆn và sau Çó m†i viŒc chÃm dÙt.

N‰u Çem em Trí lên bàn "m° xÈ" thì có lë trong chúng ta m‡i ngÜ©i së có nh»ng lš do riêng Ç‹ phê phán ho¥c bênh v¿c em. ChuyŒn Çó chúng ta không bàn ª Çây nhÜng ÇiŠu quan tr†ng chúng ta rút ra ÇÜ®c là hiŒu quä (hay hÆu quä) cûa viŒc thông tin. Bài vi‰t cûa chuyên gia mång Çã coi nhÜ Çem phÀn lš vŠ phía B¶ Giáo døc. NhÜng n‰u chúng ta t¿ hÕi, n‰u có m¶t ngÜ©i nào Çó, m¶t chuyên gia vŠ giáo døc sau Çó cÛng låi ÇÜa m¶t bài s¡c säo lên báo thì chÜa ch¡c "phÀn th¡ng" Çã thu¶c vŠ ai!

VÃn ÇŠ là ª ch‡ ai ÇÜ®c phép vi‰t và Çæng täi nh»ng š ki‰n Çó. NhÜng cÛng chÜa h‰t, quan tr†ng hÖn cä là phäi ph° bi‰n cä hai m¥t cûa vÃn ÇŠ cho r¶ng ÇÜ©ng dÜ luÆn. Không th‹ vì có cäm tình ho¥c v§i m¶t š ho¥c m¶t tÜ tܪng nào Çó mà Ç‹ cho thông tin chÌ m¶t chiŠu. Làm nhÜ th‰ có håi hÖn là không Çæng gì cä. PhÜÖng Tây h† có m¶t câu rÃt hay: m¶t nºa ° bánh mì vÅn là bánh mì, nhÜng m¶t nºa s¿ thÆt thì không phäi là s¿ thÆt.

Th‰ cái "m¶t nºa s¿ thÆt" ª ViŒt Nam ª Çâu?

Cách Çây khoäng 1 tháng, ông NguyÍn TÃn DÛng, thû tܧng VN Çã có bu°i "ÇÓi thoåi tr¿c tuy‰n v§i nhân dân cä nܧc", và cÛng nhÜ m†i cu¶c bÀu cº, k‰t quä cûa bu°i trä l©i Çã ÇÜ®c bi‰t trܧc và dï nhiên là rÃt "khä quan và Çáp Ùng ÇÜ®c mong Ç®i cûa Çông Çäo quÀn chúng". Tôi t¿ hÕi trong hÖn 20.000 câu hÕi, không bi‰t có bao nhiêu câu "hÖi t‰ nhÎ" Çã bÎ loåi? Dï nhiên là trong 3 ti‰ng ông ta không th‹ trä l©i h‰t ÇÜ®c, phäi có s¿ ch†n l†c, nhÜng cÙ xem danh sách 9 chû ÇŠ ÇÜ®c ch†n thì các câu hÕi có tính cách chính trÎ, vŠ dân chû, nhân quyŠn ch¡c ch¡n së vào s†t rác. Cä cái nܧc 85 triŒu ngÜ©i này ai cÛng bi‰t nguyên nhân cûa tham nhÛng là không có dân chû, bÓn Ç©i T°ng bí thÜ tØ ông ñ‡ MÜ©i ljn ông Nông ñÙc Månh (2 nhiŒm kÿ) ai cÛng l§n ti‰ng nh¡c låi câu nói trên, mà tham nhÛng càng chÓng chúng càng månh thì rõ ràng là chúng ta không có dân chû. VÆy thì gi»a hai câu hÕi "chính phû có biŒn pháp nào Ç‹ chÓng tham nhÛng hiŒu quä?"v§i câu "chúng ta có nên dân chû hóa ch‰ Ƕ Ç‹ chÓng tham nhÛng hiŒu quä?" thì câu nào cæn cÖ, rÓt ráo (và Çúng chính sách cûa ñäng) hÖn? Rõ ràng là câu thÙ hai. NhÜng câu nào së bÎ loåi (vì không n¢m trong 9 chû ÇŠ kia)? Rõ ràng cÛng là câu thÙ hai.

M¶t nºa s¿ thÆt n¢m ª Çó. NgÜ©i ta hô hào và mª r¶ng cºa cho 9 loåi câu hÕi nhÜng l¥ng lë loåi bÕ nh»ng câu hÕi có màu s¡c chính trÎ, vŠ dân chû, vŠ nhân quyŠn. ChÌ m¶t chút xíu Çó thôi cÛng làm cho ngÜ©i nghe có m¶t cái nhìn hoàn toàn khác vŠ tình hình ÇÃt nܧc.

Và trong lÎch sº còn bi‰t bao nºa ° bánh mì khác. Vì th©i gian có hån, chúng tôi chÌ xin nêu ra 3 câu chuyŒn tiêu bi‹u.

1. ChuyŒn Joan Baez, Country Joe và giäi Âm Nhåc Vì Hòa Bình.

H£n m†i ngÜ©i ÇŠu nh§ vào næm 2004, nhà cÀm quyŠn VN d¿ ÇÎnh t° chúc m¶t bu°i hòa nhåc và trao giäi âm nhåc vì hòa bình cho các nhåc sï có thành t¿u trong lãnh v¿c này. VN h§n hª Çæng cai t° chÙc vì thÙ nhÃt là Ç‹ Çánh bóng vÎ th‰ cûa mình trong giai Çoån h¶i nhÆp và nhÃt n»a là trong sÓ nh»ng ngÜ©i ÇÜ®c trao giäi có nhåc sï TrÎnh Công SÖn. Bu°i lë d¿ trù t° chÙc hoành tráng tåi sân vÆn Ƕng MÏ ñình v§i sÙc chÙc hàng chøc ngàn ch‡ v§i tr¿c ti‰p truyŠn hình kh¡p th‰ gi§i b¢ng vŒ tinh. NhÜng chuyŒn b¡t ÇÀu phÙc tåp hÖn khi trong danh sách ngÜ©i ÇÜ®c trao giäi låi có Joan Baez.

Joan Baez, 67 tu°i, là gi†ng ca vàng cûa dòng nhåc dân ca MÏ nh»ng næm 1960 và Ç¥c biŒt n°i ti‰ng trong nh»ng næm 90 cûa th‰ k› trܧc. Bà là ngÜ©i tích c¿c ÇÃu tranh vì hòa bình và t¿ do, chÓng chi‰n tranh và bÃt công và h‡ tr® hoåt Ƕng nhân Çåo. Næm 1965, Joan Baez Çã thành lÆp ViŒn nghiên cÙu vŠ phi båo l¿c và tích c¿c hoåt Ƕng trong phong trào chÓng chi‰n tranh ª ViŒt Nam, tham gia nhiŠu t° chÙc chÓng chi‰n tranh và các cu¶c bi‹u tình vì hòa bình. Næm 1973, bà sáng tác bài hát "Where are you My Son?" (ñâu rÒi MÏ SÖn?) l¶t tä nh»ng trÆn bom khûng khi‰p do MÏ räi xuÓng miŠn Nam ViŒt Nam.

Trên Çây là nguyên væn bài nói vŠ J.Baez trên website www.vnanet.vn cûa Thông TÃn Xã VN vào tháng 6/2004. NhÜng website này Çã không bi‰t ljn m¶t ÇiŠu quan tr†ng là k‹ tØ khi chÙng ki‰n thäm trång thuyŠn nhân VN, bà ta Çã nhìn ra ÇÜ®c b¶ m¥t thÆt cûa ch‰ Ƕ mà trܧc Çây bà Çã tích c¿c ûng h¶. K‹ tØ th©i Çi‹m Ãy bà ta Çã dùng ti‰ng hát cûa mình Ç‹ nói lên nh»ng vi phåm nhân quyŠn tåi VN và cái Çáng nói là bà ta låi l¿a chính nh»ng ÇÎa Çi‹m nhÜ Sproul Plaza, U.C Berkeley nÖi trܧc Çây bà tØng hát nhåc phän chi‰n. ChÜa h‰t, Joan Baez Çã cùng 100 nhà trí thÙc và væn nghŒ sï Hoa Kÿ ÇÒng kš tên vào m¶t thÜ ngÕ, Çæng trên 5 nhÆt báo l§n ª Hoa Kÿ, lên ti‰ng vŠ tình trång vi phåm nhân quyŠn trÀm tr†ng tåi ViŒt Nam. Th¿c tình mà nói, không phäi ai cÛng có can Çäm nhìn nhÆn nh»ng sai lÀm cûa mình và tìm cách sºa ch»a. Ÿ Çây cÛng nên nói thêm m¶t chi ti‰t nhÕ, khi nghe tin này TrÎnh Công SÖn Çã phän ÇÓi, g†i hành Ƕng cûa Joan Baez là "ti‰p tay cho tÜ bän th†c sâu lÜ«i dao vào v‰t thÜÖng cûa dân t¶c ViŒt Nam chÜa ÇÜ®c hàn g¡n."

TruyŒn ljn Çây cÛng chÜa h‰t, ngoài J.Baez còn m¶t tÜ®ng Çài nhåc ÇÒng quê khác là Country Joe cÛng d¿ ki‰n ÇÜ®c vinh danh trong bu°i trao giäi tåi MÏ ñình lÀn này. GiÓng nhÜ J. Baez, C.Joe cÛng có thành tích phän chi‰n và Çã làm bài Fixin to Die Rag Ç‹ phän ÇÓi cu¶c chi‰n tranh tåi VN trܧc 75, và cÛng giÓng nhÜ J. Baez, sau ngày 30/4 Joe cÛng Çã nhìn ra sÜ thÆt và th£ng th¡n trä l©i trên tåp chí San Francisco Chronicle:"Chû nghïa c¶ng sän Çang có khuynh hܧng bi‰n thành m¶t chû nghïa Ƕc tài. Cho dù là m¶t ca sï hippi phän chi‰n, tôi không th‹ nào ljn VN vào lúc này. M¶t ÇÃt nܧc ÇÀy rÅy nh»ng vi phåm nhân quyŠn trÀm tr†ng và Çây là nh»ng thách ÇÓ Ç‹ hoà nhÆp và c¶ng ÇÒng quÓc t‰". Nên nh§ r¢ng cho dù th‰ nhÜng C.Joe vÅn ti‰p tøc phän ÇÓi cu¶c chi‰n tåi Afghanistan và Iraq và Çä kích n¥ng nŠ chính sách cûa TT Bush. M¶t hành Ƕng can Çäm không kém J.Baez. Vi‰t ljn Çây chúng tôi không th‹ không nh¡c ljn nh»ng nhân vÆt VN, trܧc næm 75 Çã to mÒm tÓ cáo chính quyŠn ông ThiŒu hi‰u chi‰n, Çòi thi hành hiŒp ÇÎnh Paris (cho dù lính B¡c ViŒt vÅn còn nguyên trên miŠn Nam sau hiŒp ÇÎnh), xuÓng ÇÜ©ng Çòi ngÜng b¡n, thÙc Çêm "hát cho ÇÒng bào tôi nghe"... nhÜng sau ngày 30/4 låi câm nhÜ h‰n trܧc thäm cänh tœ nån, tù cäi tåo. G†i là trí thÙc nhÜng tÜ cách - thÆm chí là nhân cách cûa h† so v§i dân hippi quÀn jean tóc dài nhÜ J. Baez, nhÜ C.Joe xem ra còn thua kém rÃt xa.

Vài ngày sau khi J, Baez và C.Joe lên ti‰ng và tØ chÓi ljn VN, danh sách các ngôi sao gi© chÌ còn Peter Yarrow và TrÎnh Vïnh Trinh (em gái cûa TrÎnh Công SÖn), trܪng ban t° chÙc giäi Matt Taylor Çã tuyên bÓ hoãn lÍ trao giäi, nhÜng Ç‹ gi» th‹ diŒn cho nhà nܧc VN, ông ta không nói hoãn ljn khi nào và bÒi thêm r¢ng lš do không phäi ljn tØ nhà nܧc ViŒt Nam. M. Taylor ÇÜa ra nh»ng lš do kÏ thuÆt bâng quÖ và thô thi‹n nhÜ không có cáp quang Ç‹ truyŠn Çi kh¡p th‰ gi§i (cho dù chuyŒn này Çã dÜ trù trܧc hÖn 1 næm và m§i trܧc Çó 1 næm VN Çã t° chÙc thành công Sea Games 22 quy mô và phÙc tåp hÖn nhiŠu) cÛng nhÜ lš do nhà tài tr® là Vietnam Airlines giao vé trÍ!!! (thiên bÃt dung gian, Vietnam Airlines không bi‰t chuyŒn n¶i b¶ nên Çã lên ti‰ng thanh minh tÙc kh¡c).

NhÜng rÒi cuÓi cùng m†i viŒc cÛng xong. LÍ trao giäi ÇÜ®c hoãn...vïnh viÍn sau khi báo chí VN cho Çæng täi vài bài biŒn minh m¶t cách gÜ®ng ép. ChuyŒn Çáng nói và ít ngÜ©i ÇÜ®c bi‰t là nh»ng ti‰ng nói ûng h¶ cho ch‰ Ƕ ngày xÜa Çã nhìn ra s¿ thÆt và không còn có lš do gì Ç‹ dùng lÍ trao giäi nhÜ m¶t diÍn Çàn Çánh bóng hình änh cûa mình nên phäi dËp, th‰ thôi. Nºa ° bánh mì n¢m ch‡ Ãy.

Nói ljn J. Baez không th‹ không nh¡c ljn Jane Fonda, cô Çào xinh ÇËp Çã sang Hà N¶i trong nh»ng ngày MÏ ném bom Ç‹ k‰t án "cu¶c chi‰n tranh phi nghïa" do Washington chû xܧng. VŠ m¶t khía cånh nào Çó, Jane còn n°i ti‰ng hÖn Joan vì cô ta "bÓc lºa" hÖn, thành công trong ÇiŒn änh hÖn, và nh»ng l©i tuyên bÓ cÛng "máu"hÖn. Hình änh th‰ gi§i không bao gi© quên là Jane Ƕi nón cÓi, quÀn jean x¡n quá gÓi, ÇÙng trên ÇÓng gåch cûa nhà thÜÖng Båch Mai và nhÃt là hình änh cô ta ngÒi trên khÄu cao xå chÓng phi cÖ MÏ. Sau næm 75, Jane Fonda quay trª låi Hà N¶i, b‰ theo ÇÙa con trai m§i sinh, Ç‹ tham d¿ bu°i lÍ vinh danh bà, vì nh»ng gì bà Çóng góp cho miŠn B¡c ViŒt Nam. Bu°i lÍ Çó cÛng chính là lÍ Ç¥t tên cho con trai cûa bà. CÆu bé ÇÜ®c Ç¥t tên là Troy, theo tên cûa NguyÍn Væn Tr‡i, ngÜ©i bÎ tº hình vì âm mÜu Ç¥t bom ám sát b¶ trܪng quÓc phòng Hoa Kÿ khi ông ljn thæm miŠn Nam ViŒt Nam næm 1963.

Và Çó là lÀn chót bà trª låi VN, bà Çã không trª låi - và con tim bà cÛng th‰.

16 næm sau cu¶c du hành, chính bÙc änh Çó Çã khi‰n cho chû nhân cûa nó phäi Çích thân công khai lên ti‰ng xin l‡i dân chúng vì nh»ng viŒc làm thi‰u chín ch¡n cûa bà. RÒi gÀn 20 næm sau, ngÜ©i ta låi nghe thÃy l©i tå l‡i Ãy m¶t lÀn n»a, khi cuÓn hÒi kš nhan ÇŠ "Cu¶c Ç©i tôi cho ljn bây gi©" cûa Jane ra m¡t tháng 4/2005. Trong cuÓn t¿ truyŒn dài hÖn 600 trang có ÇŠ cÆp ljn cu¶c hành trình tai ti‰ng Ãy, Jane Çã vi‰t r¢ng bà không hŠ hÓi ti‰c vŠ chuy‰n thæm Hà N¶i và chøp hình chung v§i các tù binh Hoa Kÿ ª Çó, nhÜng bà ân hÆn viŒc Çã chøp änh khi ngÒi trên mâm pháo cao xå cûa quân Ƕi B¡c ViŒt. M§i Çây, khi trä l©i phÕng vÃn chÜÖng trình 60 phút cûa kênh truyŠn hình CBS, Jane Çã nói r¢ng: "Tôi së ân hÆn vŠ ÇiŠu này cho ljn tÆn ngày xuÓng mÒ. Hình änh Jane Fonda, Barbarella, con gái cûa Henry Fonda ngÒi trên nòng súng cao xå cûa quân Ƕi B¡c ViŒt là m¶t s¿ phän b¶i, giÓng nhÜ tôi Çang trêu ghËo ÇÃt nܧc Çã dành cho tôi nhiŠu Ç¥c ân vÆy.. ñó là m¶t hành Ƕng thi‰u suy nghï nhÃt mà tôi có th‹ tܪng tÜ®ng. Tôi không quay lÜng låi v§i xÙ sª này. Tôi h‰t sÙc quan tâm ljn nh»ng ngÜ©i lính MÏ.

Trong khi Çó khi nói vŠ cuÓn sách cûa Jane, báo chí VN vÅn tán dÜÖng bà ta nhÜ m¶t ngÜ©i có công trong viŒc hÆu thuÅn c¶ng sän trong chi‰n tranh. Ai chÜa džc ch¡c ch¡n cÛng së nghï nhÜ th‰.

2. ChuyŒn ông Eddie Adams.

Ông là kš giä cûa AP, và là tác giä tÃm hình chøp tܧng cänh sát NguyÍn Ng†c Loan b¡n cán binh viŒt c¶ng trong dÎp T‰t MÆu Thân 1968. NgÜ©i kš giä tÀm thÜ©ng Adams b‡ng m¶t s§m m¶t chiŠu trª nên n°i ti‰ng v§i giäi Pulitzer 1969. BÙc hình trª thành bi‹u tÜ®ng chÓng chi‰n tranh VN ÇÜ®c ch‰ Ƕ c¶ng sän B¡c ViŒt khai thác tÓi Ça cho ljn ngày hôm nay. NgÜ©i ta thÃy ª kh¡p m†i nÖi, trong các viŒn bäo tàng, trong các bu°i tri‹n lãm, thÆm chí trong cä sách giáo khoa. ñÓi v§i ch‰ Ƕ c¶ng sän nó là bi‹u tÜ®ng cho s¿ thÆt cûa thù hÆn, cûa phi nghïa, cûa tàn båo.

Tuy nhiên ÇiŠu ít ngÜ©i bi‰t ljn là tÃm hình låi là nh»ng nhÙc nhÓi khôn nguôi cho chính tác giä cûa nó. TÃm hình Çó có ª kh¡p nÖi nhÜng låi không có trong chính studio cûa E. Adams. Ngay sau khi tÃm hình ÇÜ®c gªi Çi, ông Çã Çích thân ljn g¥p tܧng Loan và ÇÜ®c bi‰t trܧc Çó cán b¶ viŒt c¶ng này Çã tàn sát h‰t gia Çình cûa m¶t ngÜ©i phø tá ông ta. Trong suÓt hai næm sau Çó Eddie không dám nhìn låi tÃm hình và ljn næm 1972 ông ta Çã thÓ l¶ "ñôi khi m¶t tÃm hình có th‹ lØa dÓi vì nó không nói h‰t câu chuyŒn (...) Tôi không nói ÇiŠu ông ta (tܧng Loan) làm là Çúng, nhÜng ông ta Çang tham chi‰n và ông ta chÓng låi m¶t sÓ ngÜ©i xÃu"

K‹ tØ næm 1977, ông ta Çã chøp nh»ng tÃm hình sÓng Ƕng vŠ thäm trång thuyŠn nhân VN, và nh»ng b¢ng chÙng u buÒn này Çã ÇÜ®c chuy‹n ljn QuÓc H¶i Ç‹ ÇÜa ra quy‰t ÇÎnh nhÆn 200 ngàn thuyŠn nhân vào MÏ. Sau này ông ta trª thành bån thân cûa tܧng Loan và có m¥t trong Çám tang cûa tܧng Loan khi ông này qua Ç©i næm 1998.

3. ChuyŒn bà DÜÖng Quÿnh Hoa.

TÓt nghiŒp bác sï y khoa tåi Paris, bà Çã vŠ làm viŒc tåi Sàigòn và trª thành Çäng viên c¶ng sän vào cuÓi thÆp niên 50. Vào bÜng sau thÃt båi T‰t MÆu Thân, bà trª nên biêu tÜ®ng cûa gi§i trí thÙc miŠn Nam chÓng ch‰ Ƕ ViŒt Nam C¶ng Hòa. NhÜng sau gÀn 20 næm Çi ÇÃu tranh, niŠm vui chÌ Ç‰n v§i bà chÜa ljn nºa næm. Sau khi ch‰ Ƕ c¶ng sän khai tº M¥t TrÆn Giäi Phóng miŠn Nam næm 75, bà Çã lÀn lÀn nhÆn ra b¶ m¥t thÆt cûa ch‰ Ƕ không phäi là ÇÃu tranh cho ÇÃt nܧc dân t¶c mà chÌ làm nhiŒm vø cûa c¶ng sän quÓc t‰ làm âm mÜu nhu¶m ÇÕ vùng ñông Nam Á. CuÓi thÆp niên 70 bà Çã nói cùng NguyÍn H»u Th†:"tôi và anh chÌ là nh»ng kÈ bù nhìn và nh»ng món ÇÒ trang sÙc rÈ tiŠn. Chúng ta không th‹ nào phøc vø cho m¶t ch‰ Ƕ thi‰u dân chû và không luÆt lŒ". Sau Çó bà tuyên bÓ trä låi thÈ Çäng và tØ chÓi m†i nhiŒm vø chính thÙc. Tuy nhiên Çäng CS không ra tay thû tiêu bà vì s® Çøng ljn thành phÀn cán b¶ gÓc Nam nhÜng yêu cÀu bà gi» im l¥ng.

Gi»a thÆp niên 90, trong chuy‰n vi‰ng thæm VN cûa t°ng thÓng Mitterrand, Çài truyŠn hình Pháp Çã làm m¶t phóng s¿ vŠ cu¶c sÓng thÜ©ng nhÆt cûa hai v® chÒng bà DÜÖng Quÿnh Hoa(ngÜ©i chÒng cÛng là m¶t trí thÙc tÓt nghiŒp tåi Pháp nhÜng Çã s§m nhìn ra bän chÃt cûa ch‰ Ƕ ngay tØ nh»ng næm 70 nên Çã "mÛ ni che tai" ngay tØ th©i Ãy). Hình änh êm ÇŠm cûa hai vÖ chÒng già Çang bÖi xuÒng qua nh»ng con låch nhÕ vói hàng dØa rû bóng Çã không che dÃu ÇÜ®c nh»ng nhÆn xét vô cùng chua chát vŠ ch‰ Ƕ. Khi ÇÜ®c phÕng vÃn vŠ các lãnh Çåo bà trä l©i lånh lùng:"ñó là nh»ng kÈ ngu si ÇÀn Ƕn, bªi vì h† là c¶ng sän". Trܧc Çó bà Çã trã l©i Çài CBS là:"Trong chi‰n tranh, chúng tôi sÓng trong lòng nhân dân. Ngày nay, khi quyŠn l¿c n¢m an toàn trong tay rÒi, ñäng Çã xem nhân dân nhÜ m¶t kÈ thù tiŠm Än". Hình änh sau cùng mà khán giä truyŠn hình Pháp thÃy ÇÜ®c là con thuyŠn nhÕ khuÃt trong Çám dØa nܧc, Ç‹ låi Ç¢ng sau m¶t vŒt nܧc dài nhÜ nh»ng mÓi u uÄn cho ljn suÓt cu¶c Ç©i cûa bà.

Ngày 25/2/2006, ngÜ©i cán b¶ c¶ng sän Çã Çóng góp m¶t phÀn không nhÕ vào chi‰n th¡ng 1975 Çã l¥ng lë tØ trÀn. Không kèn không trÓng, không m¶t l©i phân Üu, cáo phó, không m¶t mÄu tin trên các cÖ quan thông tÃn nhà nܧc.

***

ChÌ m¶t bài vi‰t cûa NguyÍn Tº Quäng Çã làm thay Ç°i suy nghï cûa bao nhiêu ngÜ©i vŠ em Trí. Th‰ có bao nhiêu ngÜ©i hi‹u ÇÜ®c bän chÃt cûa Giäi Âm Nhåc vì hoà bình 2004, bao nhiêu ngÜ©i thÃy låi ÇÜ®c nh»ng l©i nói, nh»ng bài vi‰t, nh»ng gi†i nܧc m¡t æn næn cûa Joan Baez, cûa Country Joe, Jane Fonda, Eddie Adams, DÜÖng Quÿnh Hoa và còn bi‰t bao nhân vÆt khác. H† có th‹ Çang sÓng nÖi nào Çó bên tr©i Âu, bên MÏ, nhÜng Çó còn là bi‰t bao nhiêu ngÜ©i khác sÓng trong kh¡c khoäi, trong u uÃt ngay bên cånh chúng ta, trên ÇÃt nܧc nhÕ bé này.

Ch‰ Ƕ c¶ng sän còn sÓng ÇÜ®c ljn ngày hôm nay chính là vì h† còn giÃu ÇÜ®c "nºa ° bánh mì còn låi". Trái ngÜ®c v§i hình änh u uÃt cûa nh»ng nhân vÆt k‹ trên, hiŒn nay có hàng træm, hàng ngàn cán b¶ Çäng viên sÓng trong nh»ng cæn biŒt th¿ "ngàn cây vàng", mª mÒm ra là Çåo ÇÙc, là luân lš nhÜng låi sÓng trên bóc l¶t và công sÙc cûa nhân dân. Không bi‰t có giây phút nào h† suy nghï ljn nh»ng gì h† Çang ra sÙc che giÃu Ç‹ Çäm bäo cho cu¶c Ç©i h† và gia Çình h† chæng? RÒi có nh»ng nhân vÆt ÇÜ®c xÜng tøng là anh hùng, ÇÜ®c tåc tÜ®ng, ÇÜ®c Ç¥t tên ÇÜ©ng kh¡p nÖi nhÜng s¿ thÆt có oai hùng nhÜ th‰ không? thÆm chí chÜa ch¡c h† Çã muÓn ÇÜ®c xÜng tøng nhÜ th‰ là Ç¢ng khác!

60 næm sau ÇŒ nhÎ th‰ chi‰n, ngÜ©i ta vÅn ti‰p tøc truy lùng các t¶i phåm chi‰n tranh ÇÒng th©i vinh danh nh»ng ngÜ©i Çã có công cÙu giúp nh»ng ngÜ©i bÎ Phát xít bách håi, 15 næm sau ngày thoát ra khÕi ch‰ Ƕ c¶ng sänGiáo h¶i Ba Lan cÛng trØng phåt nh»ng giám møc Çã tØng c¶ng tác v§i mÆt vø c¶ng sän.

RÒi së có ngày ánh sáng cûa s¿ thÆt së lan tÕa trên ÇÃt nܧc chúng ta. Tôi tin ch¡c là nhÜ th‰.

Sàigòn, 15/3/2007

Phan-Ki‰n-QuÓc (VNN)