Lịch sử thời kỳ Pháp thuộc ở Việt Nam

Lịch sử thời kỳ Pháp thuộc ở Việt Nam

Bối cảnh lịch sử

Thời kỳ Pháp thuộc (1858-1945) đánh dấu một giai đoạn quan trọng trong lịch sử Việt Nam, khi đất nước rơi vào ách thống trị của thực dân Pháp. Quá trình này bắt đầu với cuộc xâm lược của Pháp vào năm 1858 tại Đà Nẵng và kéo dài đến khi Cách mạng tháng Tám thành công vào năm 1945, dẫn đến sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Giai đoạn xâm lược và thiết lập quyền thống trị (1858-1884)

1. Cuộc xâm lược ban đầu:

   • Năm 1858, Pháp phối hợp với Tây Ban Nha tấn công Đà Nẵng nhưng gặp sự kháng cự mạnh mẽ của quân dân Việt Nam.

   • Sau thất bại ban đầu, Pháp chuyển hướng tấn công vào Gia Định (1861), nơi họ chiếm được một cách dễ dàng hơn.

2. Hiệp ước bất bình đẳng:

   • Sau các chiến thắng quân sự, Pháp buộc triều đình nhà Nguyễn ký Hiệp ước Nhâm Tuất (1862), nhượng lại ba tỉnh miền Đông Nam Kỳ và mở cửa các cảng cho thương mại Pháp.

   • Năm 1874, Hiệp ước Giáp Tuất được ký, củng cố thêm quyền lợi của Pháp.

3. Hoàn tất quá trình xâm lược:

   • Năm 1883 và 1884, triều đình nhà Nguyễn ký các Hiệp ước Hérénce và Patenôtre, chính thức đặt Việt Nam dưới sự bảo hộ của Pháp, chia đất nước thành ba kỳ: Bắc Kỳ, Trung Kỳ (bảo hộ) và Nam Kỳ (thuộc địa).

Các triều đại vua chúa Việt Nam dưới thời Pháp thuộc

Dưới thời Pháp thuộc, triều đại nhà Nguyễn tiếp tục tồn tại nhưng thực chất chỉ mang tính biểu tượng, quyền lực bị thu hẹp và phụ thuộc vào thực dân Pháp.

1. Vua Tự Đức (1847-1883):

   • Là vị vua cuối cùng của nhà Nguyễn có thực quyền trước khi Pháp hoàn tất quá trình xâm lược.

   • Trong thời kỳ của ông, Việt Nam chịu áp lực lớn từ thực dân Pháp, dẫn đến việc ký các hiệp ước bất bình đẳng.

2. Vua Đồng Khánh (1885-1889):

   • Lên ngôi sau khi vua Hàm Nghi phát động phong trào Cần Vương chống Pháp.

   • Đồng Khánh được Pháp ủng hộ và trở thành công cụ của thực dân để duy trì trật tự tại Trung Kỳ.

3. Vua Thành Thái (1889-1907):

   • Thành Thái nổi tiếng với tinh thần yêu nước và chống Pháp ngầm. Ông bị thực dân Pháp phế truất vì các hành động thể hiện sự phản kháng của mình.

4. Vua Duy Tân (1907-1916):

   • Tiếp tục tinh thần yêu nước của Thành Thái, vua Duy Tân tham gia phong trào chống Pháp nhưng bị phát hiện và đày sang đảo Réunion.

5. Vua Khải Định (1916-1925):

   • Được coi là vị vua thân Pháp, Khải Định tập trung xây dựng công trình cá nhân như lăng Khải Định, trong khi tình hình đất nước ngày càng khó khăn.

6. Vua Bảo Đại (1926-1945):

   • Là vị vua cuối cùng của triều Nguyễn. Trong thời gian trị vì, ông chịu sự kiểm soát hoàn toàn của Pháp.

   • Năm 1945, Bảo Đại thoái vị, trao quyền lại cho chính phủ cách mạng lâm thời dưới sự lãnh đạo của Hồ Chí Minh.

Chính sách cai trị của Pháp

1. Chính trị:

   • Thực dân Pháp áp dụng chính sách "chia để trị", chia Việt Nam thành ba kỳ với ba chế độ cai trị khác nhau nhằm phá vỡ sự thống nhất của quốc gia.

   • Tổ chức bộ máy cai trị từ trung ương đến địa phương với sự tham gia của cả quan chức Pháp và tay sai người Việt.

2. Kinh tế:

   • Áp dụng chính sách bóc lột thuộc địa: khai thác tài nguyên thiên nhiên, phát triển các ngành công nghiệp phục vụ lợi ích của Pháp.

   • Áp đặt các loại thuế nặng nề như thuế muối, thuế rượu, và thuế thân.

   • Xây dựng hệ thống giao thông như đường sắt, cảng biển nhằm phục vụ việc vận chuyển tài nguyên về Pháp.

3. Xã hội:

   • Phân biệt đối xử giữa người Việt và người Pháp; người Việt bị coi là công dân hạng hai.

   • Hạn chế giáo dục, chỉ đào tạo một tầng lớp nhỏ phục vụ cho bộ máy cai trị.

Phong trào đấu tranh chống Pháp

1. Khởi nghĩa của nhân dân:

   • Các phong trào khởi nghĩa của nông dân như khởi nghĩa Ba Đình (1886-1887), khởi nghĩa Hương Khê (1885-1896), khởi nghĩa Yên Tháp (1884-1892) đều lần lượt thất bại do thiếu sự phối hợp và trang bị quân sự.

2. Phong trào Duy Tân và Đông Du:

   • Phan Bội Châu và Phan Châu Trinh lãnh đạo các phong trào Duy Tân (1906-1908) và Đông Du, nhằm cải cách giáo dục và tìm kiếm sự hỗ trợ từ Nhật Bản để kháng Pháp.

3. Phong trào cách mạng vô sản:

   • Sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam (1930) dưới sự lãnh đạo của Hồ Chí Minh đã đánh dấu bước ngoặt quan trọng. Đảng đã lãnh đạo các phong trào như Xô Viết Nghệ-Tĩnh (1930-1931) và khởi nghĩa Nam Kỳ (1940).

Kết thúc thời kỳ Pháp thuộc

Cuộc Cách mạng tháng Tám năm 1945 dưới sự lãnh đạo của Việt Minh đã chấm dứt ách đô hộ của Pháp, đánh dấu sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vào ngày 2/9/1945. Đây là kết quả của quá trình đấu tranh bền bỉ và sự hy sinh to lớn của nhiều thế hệ người Việt Nam.

Phân tích và ý nghĩa lịch sử

1. Tác động tiêu cực:

   • Thực dân Pháp đã gây ra sự tụt hậu về kinh tế, xã hội và văn hóa cho Việt Nam.

   • Chính sách "chia để trị" làm suy yếu sự đoàn kết dân tộc, để lại hậu quả lâu dài.

2. Tác động tích cực (gián tiếp):

   • Góp phần thúc đẩy sự phát triển của ý thức dân tộc và tinh thần yêu nước.

   • Hình thành một tầng lớp trí thức mới, đóng vai trò quan trọng trong các phong trào cách mạng.

3. Ý nghĩa lịch sử:

   • Thời kỳ Pháp thuộc là bài học sâu sắc về giá trị của độc lập, tự do và sức mạnh đoàn kết dân tộc.

   • Đặt nền móng cho sự phát triển của phong trào cách mạng và sự ra đời của nước Việt Nam độc lập.